Khmer Essay
តែងសេចក្តីបែបអត្ថាធិប្បាយ
១. និយមន័យ
– តែង : រៀបចំ រចនា កែច្នៃ កែលម្អ ធ្វើឲ្យមានរបៀបរៀបរយ។
- សេចក្តី : រឿងរ៉ាវ ហេតុការណ៍ ដែលមានជាប់ទាក់ទងគ្នាជាឃ្លា ល្បះ កថាខណ្ឌ អត្ថបទដែលមានន័យ និងបំណងច្បាស់លាស់ អាចស្តាប់បាន។
– អត្ថាធិប្បាយ : (បា. អត្ថ + អធិប្បាយ) ការពន្យល់សេចក្ដីដោយមានគ្រឿងសំអាង; សេចក្ដីពន្យល់ដោយមានអាង ឬមានភ័ស្តុតាងប្រកបដោយខ្លឹម សារ ឬប្រយោជន៍។
ដូចនេះ តែងសេចក្តីបែបអត្ថាធិប្បាយគឺជាការរៀបចំពាក្យពេចន៍ ការ តុបតែងរចនានៃឃ្លាល្បះណាមួយដើម្បីលម្អសេចក្តីឲ្យមានទំនាក់ទំនងជាអត្ថបទ ដ៏សមហេតុផលត្រឹមត្រូវ មានខ្លឹមសារប្រកបដោយផលប្រយោជន៍ជាទីពេញចិត្ត។
២. ប្រភេទតែងសេចក្តីបែបអត្ថាធិប្បាយ
ប្រភេទនៃប្រធានតែងសេចក្តីបែបអត្ថាធិប្បាយមាន៖
-
- អត្ថាធិប្បាយបែបពន្យល់
- អត្ថាធិប្បាយបែបពិភាក្សា
- អត្ថាធិប្បាយបែបប្រៀបធៀប
៣. សេចក្តីណែនាំក្នុងការសរសេរតែងសេចក្តី
ដើម្បីសរសេរតែងសេចក្តីឲ្យបានល្អ និងមិនមានការភាន់ច្រឡំ ឬចាកប្រធាន អ្នកតែងត្រូវ៖
- ពិចារណាឲ្យបានច្បាស់ថា តើជាប្រធានប្រភេទណា? (ពន្យល់ ឬពិភាក្សា ឬប្រៀបធៀប?)
- ស្វែងរកពាក្យពិបាក ឬពាក្យគន្លឹះសំខាន់ៗរបស់ប្រធាន
- ឈ្វេងយល់ន័យរបស់ប្រធានឲ្យបានស៊ីជម្រៅ
- ពិនិត្យមើលដែនកំណត់របស់ប្រធានឲ្យបានច្បាស់លាស់ថា តើគេឲ្យសរសេរត្រឹមកម្រិតណា? ឧទាហរណ៍ពីណា? (ក្នុងសង្គម? ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ? ឬក្នុងអក្សរសិល្ប៍?)
*** ប្រវត្តិសាស្ត្រ : ក្នុងសម័យកាលណា?
*** អក្សរសិល្ប៍ : អក្សរសិល្ប៍បែបណា? ក្នុងរឿងអ្វី? ។ល។
៤. គន្លឹះដើម្បីសរសេរតែងសេចក្តីបានល្អ
- ឈ្វេងយល់ពីតថភាពសង្គមឲ្យបានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ
- អានសៀវភៅអំពីចំណេះដឹងទូទៅឲ្យបានច្រើន
- អានស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍ឲ្យបានច្រើនរឿង
- ចងចាំពីសកម្មភាព និងសម្តីរបស់តួអង្គឲ្យបានច្រើន និងច្បាស់លាស់
- ឈ្វេងយល់ពីអត្ថន័យនៃរឿងនីមួយៗឲ្យច្បាស់លាស់
- ឧស្សាហ៍អានតែងសេចក្តីរបស់អ្នកនិពន្ធឲ្យបានច្រើន
- កត់ត្រាគំនិតអប់រំនៃអត្ថបទដើម្បីទុកជាជំនួយក្នុងការសរសេរតែងសេចក្តី។
៥. ការណែនាំអំពីវិធីសាស្ត្រតែង
៥.១. សេចក្តីផ្តើម
- ជាលំនាំដើម ដើម្បីនឹងឈានចូលទៅរកបញ្ហា
- ត្រូវសរសេរឱ្យខ្លីល្មម ហើយផ្ចិតផ្ចង់
- ចៀសវាងការផ្តើមសេចក្តីចេញក្រៅប្រធាន ឬមិនទាក់ទងនឹងប្រធាន ទោះបីគំនិតនោះល្អខ្ពង់ខ្ពស់យ៉ាងណាក៏ដោយ ហើយមិនត្រូវយកបញ្ហាក្រៅមកចោទទេ។
- ចៀសវាងការប្រើពាក្យបាលី សំស្ក្រឹត ប្រសិនបើពាក្យនោះពុំមានតម្លៃចាំបាច់ទេ ហើយជាពាក្យដែលគេអាចយកពាក្យខ្មែរមកជំនួសបានដោយងាយ។
- ចៀសវាងការផ្តើមសេចក្តីដូចប្រលោមលោក (ឧ. ព្រះទិនករបររាជ-រថព័ទ្ធភ្នំព្រះសុមេរុ…នៅក្នុងលោកសន្និវាសនេះ ពពួកសត្តនិករទាំងឡាយ…។)
- ចៀសវាងការស្រាយបញ្ហានៅក្នុងសេចក្តីផ្តើម។ មតិ គំនិត ឃ្លា ប្រយោគដែលត្រូវប្រើនៅក្នុងសេចក្តីអធិប្បាយ កុំយកមកនិយាយនៅក្នុងសេចក្តី ផ្តើម ដើម្បីចៀសវាងការផ្ទួនឥតប្រយោជន៍។
៥.២. តួសេចក្តី
- ជាផ្នែកមួយដែលទាមទារឱ្យមានការពន្យល់បកស្រាយ វែកញែកឱ្យបានក្បោះក្បាយ។
- ក្នុងការបកស្រាយ យើងត្រូវពង្រីកគំនិតយល់ដឹងប្រកបដោយការត្រិះរិះពិចារណា ដើម្បីធ្វើអត្ថាធិប្បាយឱ្យបានទូលំទូលាយ មានរបៀបរៀបរយច្បាស់លាស់ មិនសរសេរច្រំដែល ។
- ការបកស្រាយពន្យល់ត្រូវឈរលើទស្សនៈសមហេតុផល ហើយត្រូវមានអំណះអំណាង ឬឧទាហរណ៍មកបញ្ជាក់ (ក្នុងសង្គម ក្នុងអក្សរសិល្ប៍ ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ…)។
- អំណះអំណាង ឬឧទាហរណ៍បញ្ជាក់ត្រូវឱ្យស៊ីទៅនឹងខ្លឹមសារប្រធាន ចៀសវាងការលើកយកដំណើររឿងទាំងស្រុងមកធ្វើជាឧទាហរណ៍។
- ចំពោះសេចក្តីដកស្រង់ដែលត្រូវយកមកប្រើ ត្រូវដាក់នៅក្នុងអព្ភន្តរ-សញ្ញា (“…..”) ដោយពុំកាត់សេចក្តីដើមរបស់គេទេ តែបើយើងមិនចាំសម្តីដើមច្បាស់លាស់ទេ យើងអាចសង្ខេបយកតែខ្លឹមសារមកបានហើយៗមិនចាំបាច់ដាក់ក្នុងអព្ភន្តរសញ្ញាទេ។
- ត្រូវចេះប្រើឃ្លាភ្ជាប់សេចក្តីពីឃ្លាមួយទៅឃ្លាមួយ ចៀសវាងការប្រើពាក្យច្រំដែល។
“សំនួនភ្ជាប់សេចក្តីមានដូចជា៖ ចំណែក, ចំណែកឯ, រីឯ, មួយវិញទៀត, ប៉ុន្តែ, ក៏ប៉ុន្តែ, ម៉្យាងវិញទៀត, ផ្ទុយទៅវិញ, យ៉ាងណាក៏ដោយ, ជាងនេះទៅទៀត, បន្ថែមលើនេះទៀត, ដូចគ្នានេះដែរ, មិនតែប៉ុណ្ណោះ, អាស្រ័យហេតុនេះ, រួមសេចក្តីមក, …។”
- បញ្ចប់តួសេចក្តី ត្រូវធ្វើសរុបមតិមួយដោយគ្រាន់តែស្រង់គំនិតសំខាន់ៗ ខាងលើមកដាក់តាមលំដាប់លំដោយ។
៥.៣. សេចក្តីបញ្ចប់
- សេចក្តីបញ្ចប់ពុំមែនជាសេចក្តីសង្ខេបនៃតួសេចក្តីទេ តែជាសេចក្តីបញ្ចប់ដែលឆ្លើយតបយ៉ាងដាច់ខាតទៅនឹងចំណោទបញ្ហាដែលចោទឡើងនៅក្នុង សេចក្តីផ្តើម។
- ត្រូវចៀសវាងការបញ្ចប់សេចក្តីដោយលើកយកបញ្ហាថ្មីមួយទៀតមកចោទ ពីព្រោះនាំឱ្យខូចឯកភាពនៃកិច្ចការរបស់យើង។
- យោបល់រួមត្រូវតែជាមតិ គំនិតផ្ទាល់ខ្លួន ហើយជាការពោលអារកាត់ ដាច់ខាត ច្បាស់លាស់ ពុំមែនជាការនិយាយស្ទាក់ស្ទើរ មិនដាច់ស្រេចឡើយ។
ប្រធានអត្ថាធិប្បាយបែបពន្យល់
១. និយមន័យ
តែងសេចក្តីបែបអត្ថាធិប្បាយពន្យល់ជាប្រធានមួយប្រភេទ ដែលតម្រូវឱ្យអ្នកតែង ស្រាយបំភ្លឺ ពន្យល់យ៉ាងល្អិតល្អន់ ក្បោះក្បាយ ច្បាស់លាស់ និងអស់សេចក្តី។
ប្រធានពន្យល់មិនតម្រូវឱ្យអ្នកតែងវែកញែករកខុសរកត្រូវឡើយ ព្រោះវាមានលក្ខណៈត្រឹមត្រូវរួចស្រេចទៅហើយ។
២. គន្លឹះដើម្បីស្គាល់ប្រធាន
គេដឹង និងស្គាល់ប្រភេទនៃប្រធានតែងសេចក្តីបែបពន្យល់បានតាមរយៈ៖
២.១. ពាក្យចោទសួរ
- ហេតុអ្វី………………………………………………….?
- ហេតុដូចម្តេច…………………………………………….?
- ……………………………………………យ៉ាងដូចម្តេច?
- ……………………………………………..យ៉ាងណាខ្លះ?
- ……………………………………………មានប៉ុន្មានយ៉ាង?
- …………………………………………………បែបណា?
២.២. ពាក្យបង្គាប់
- ចូរពន្យល់។
- ចូរបង្ហាញ។
- ចូរស្រាយបំភ្លឺ។
- ចូរគូសបញ្ជាក់។
- ចូរអធិប្បាយ។
- ចូរលាតត្រដាង។
- ចូររៀបរាប់។
- …………………
៣. វិធីសាស្ត្រតែងប្រធានពន្យល់
៣.១. សេចក្តីផ្តើម
+លំនាំបញ្ហា៖ ជាលំនាំដើមដែលនាំទៅរកបញ្ហា ឬខ្លឹមសាររបស់ប្រធាន។ ត្រូវនិយាយពីបញ្ហាទូទៅ ប៉ុន្តែទាក់ទងនឹងប្រធានបទ (ត្រូវសរសេរឲ្យសមល្មម មិនវែងពេក មិនខ្លីពេក)។
+ចំណូលបញ្ហា៖ លើកទស្សនៈរបស់ប្រធានយកមកបង្ហាញ (មកដាក់ បញ្ចូល)។
+ចំណោទបញ្ហា៖ ចោទសួរទៅលើប្រធាន ដើម្បីបំផុសបញ្ហាឲ្យងាយស្រួលបកស្រាយក្នុងតួសេចក្តី (ចោទបែបពន្យល់)។
- តើ……………មានខ្លឹមសារយ៉ាងណា?
- តើ……………មានខ្លឹមសារដូចម្តេច?
- តើ……………មានអត្ថន័យដូចម្តេច?
- តើ……………បង្កប់នូវតម្លៃអប់រំយ៉ាងណាខ្លះ?
- តើ……………បង្កប់អត្ថន័យដូចម្តេច?
- តើមានអំណះអំណាងយ៉ាងណាខ្លះបានជាគេហ៊ានថាដូចនេះ?
- ………………………………………….៘
៣.២. តួសេចក្តី
– ឃ្លាភ្ជាប់សេចក្តី៖ ឃ្លាសម្រាប់ភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងពីសេចក្តីផ្តើមទៅរកតួសេចក្តី។
- ដើម្បីបកស្រាយពន្យល់នូវមតិរបស់ប្រធានខាងលើឱ្យបានក្បោះក្បាយ ជាបឋមយើងគប្បីយល់ន័យនៃពាក្យ “….” ជាមុន សិន។
- ដើម្បីជាជំនួយដល់ការដោះស្រាយបញ្ហាខាងលើឱ្យបានអស់សេចក្តី ជាដំបូងយើងគប្បីយល់ន័យនៃពាក្យគន្លឹះរបស់ប្រធានមួយចំនួនសិន។
- មុននឹងអត្ថាធិប្បាយពំនោលខាងលើឱ្យបានស៊ីជម្រៅ យើងគប្បីយល់ន័យនៃឃ្លាថា “….” ជាមុនសិន។
- ដើម្បីជាប្រទីបក្នុងការពន្យល់ទស្សនៈប្រធានឱ្យបានស៊ីជម្រៅ និងគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ជាបឋមយើងគប្បីយល់ន័យនៃពាក្យ “….” និង “….” ជាមុនសិន។
– ពន្យល់ពាក្យពិបាក ឬពាក្យគន្លឹះរបស់ប្រធាន៖ ជាពាក្យសំខាន់ដែលជាស្នូលរបស់ប្រធាន (មិនប្រើថ្នាក់ពាក្យទេ)
- ពាក្យ “…” មានន័យថា……………។ រីឯ “…” គឺជា……… …………..។ ចំណែកឯ “….” សំដៅដល់…………..។
– ពន្យល់ន័យប្រធាន៖ ក្រោយពីពន្យល់ពាក្យគន្លឹះរួចហើយ ត្រូវយកន័យរបស់ពាក្យគន្លឹះទាំងនោះមកច្របាច់បញ្ចូលគ្នា ដោយប្រើឃ្លាឲ្យបានសមរម្យ។ (ជាន័យសង្ខេបរបស់ប្រធានដើម្បីឈានទៅរកការបកស្រាយ)។
- ប្រធាននេះចង់និយាយថា….……………………។
- ប្រធាននេះចង់ឱ្យយើងបកស្រាយអំពី……………។
- អត្ថន័យរបស់ប្រធានបង្ហាញថា……………………។
- ដូចនេះប្រធានខាងលើមានន័យថា…………………..។
*** បកស្រាយ
+ បើកទូលាយគំនិតឱ្យក្បោះក្បាយ បកស្រាយប្រធានឱ្យបានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ និងអស់សេចក្តី (គំនិតសំខាន់ + សេចក្តីលម្អិតគាំទ្រ)។
+ ផ្តល់ឧទាហរណ៍ឱ្យស៊ីនឹងប្រធាន (ក្នុងអក្សរសិល្ប៍ ក្នុងសង្គម និងក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ)
– សរុបសេចក្តី៖ សរុបខ្លឹមសារដែលបានបកស្រាយខាងលើឱ្យសមល្មម ដោយច្បិចយកតែគំនិតសំខាន់ៗតាមលំដាប់លំដោយ ហើយវាយតម្លៃតាមមតិរបស់អ្នកតែង។
- សរុបសេចក្តីមក………………………………………។
- ជារួមមក……………………………………………….។
- ដូចនេះ……………………………………………………។
៣.៣. សេចក្តីបញ្ចប់
– វាយតម្លៃប្រធាន៖ គឺជាចម្លើយទៅនឹងចំណោទបញ្ហា ពោលគឺតម្លៃនៃការអប់រំសីលធម៌ ឬវប្បធម៌។
- ឆ្លងតាមការបកស្រាយ……………………………………។
- ជាយោបល់រួម យើងអាចវាយតម្លៃបានថា…………….។
- ជាសន្និដ្ឋាន……………………………………………។
– ទស្សនៈផ្ទាល់ខ្លួន៖ បង្ហាញជំហរទស្សនៈរបស់អ្នកតែង ផ្សារភ្ជាប់ក្នុងជីវភាពសង្គមជាក់ស្តែង។
- ក្នុងនាមយើងជាសិស្ស / ជាពុទ្ធសាសនិកជន / ជាខេមរបុត្រ / ជាសរសរទ្រូង…………………………………………..។
- ដូចនេះ យើងទាំងអស់គ្នាជា…………………………….។
*** ក្នុងចំណុចនេះ ហាមប្រើពាក្យ “ខ្ញុំ”។ ឧ. ក្នុងនាមខ្ញុំ…(មិនប្រើទេ)
៤. ទម្រង់តែងសេចក្តីបែបពន្យល់
ក. សេចក្តីផ្តើម
- លំនាំបញ្ហា និងចំណូលបញ្ហា (ចុះបន្ទាត់ម្តង)
- ចំណោទបញ្ហា (ចុះបន្ទាត់ម្តង)
ខ. តួសេចក្តី
- ឃ្លាភ្ជាប់សេចក្តី ពន្យល់ពាក្យគន្លឹះ និងពន្យល់ន័យប្រធាន (ចុះបន្ទាត់ម្តង)
- បកស្រាយប្រធាន (ចុះបន្ទាត់ម្តង ឬច្រើនដងអាស្រ័យលើចំនួនគំនិតសំខាន់ដែលត្រូវបកស្រាយ)
- សរុបសេចក្តី (ចុះបន្ទាត់ម្តង)
គ. សេចក្តីបញ្ចប់
- វាយតម្លៃប្រធាន និងទស្សនៈផ្ទាល់ខ្លួន (ចុះបន្ទាត់ម្តង)
ប្រធានអត្ថាធិប្បាយបែបពិភាក្សា
១. និយមន័យ
តែងសេចក្តីអត្ថាធិប្បាយបែបពិភាក្សា គឺជាតែងសេចក្តីមួយប្រភេទ ដែលតម្រូវឱ្យអ្នកតែងលើកយកមតិរបស់ប្រធានមកពិចារណា វែកញែករកខុសត្រូវ រកល្អអាក្រក់ សមឬពុំសម មានប្រយោជន៍ឬឥតប្រយោជន៍ ជាគុណឬជាទោស៘ ដើម្បីយកមតិទាំងអស់មកថ្លឹងថ្លែងមើល តើមតិណាសមរម្យ ជាង។
ក្នុងការបកស្រាយប្រធានបែបពិភាក្សា តម្រូវឲ្យមាន៖
-
- មតិទី១ ឬ មតិស្រប
- មតិទី២ ឬ មតិផ្ទុយ
- មតិសំយោគ ឬ មតិពិភាក្សា
២. គន្លឹះដើម្បីស្គាល់ប្រធាន
២.១. ពាក្យចោទសួរ
- តើអ្នកយល់យ៉ាងណា?
- តើអ្នកយល់ដូចម្តេច?
- តើមតិនេះត្រូវឬខុស?
- តើមតិណាមួយត្រឹមត្រូវជាង?
- តើមតិណាមួយសមរម្យជាង?
- តើអ្នកមានយោបល់ដូចម្តេចដែរ?
- តើមតិនេះគ្រប់គ្រាន់ហើយឬនៅ?
- តើតើទស្សនៈខាងលើ មួយណាត្រូវ មួយណាខុស?
- …………………………………………………?
២.២. ពាក្យបង្គាប់
- ចូរពិភាក្សា។
- ចូរវែកញែករកខុសត្រូវ។
- ចូរពិចារណា។
- ចូរវិនិច្ឆ័យ។
- ចូរថ្លឹងថ្លែង។ល។
៣. វិធីសាស្ត្រតែងប្រធានពិភាក្សា
៣.១. សេចក្តីផ្តើម
– លំនាំបញ្ហា៖ (ដូចប្រធានពន្យល់)
– ចំណូលបញ្ហា៖ (ដូចប្រធានពន្យល់)
– ចំណោទបញ្ហា៖ ចោទសួរទៅលើប្រធាន (បែបពិភាក្សា)។
* បើប្រធានមានមតិតែមួយត្រូវចោទថា៖
- តើ…………………..ត្រឹមត្រូវឬទេ?
- តើ…………………..សមស្របឬទេ?
- តើ…………………….ត្រូវឬខុស?
* បើប្រធានមានមតិពីរខ្វែងគ្នា ឬផ្ទុយគ្នា យើងគួរដឹងថា មតិទី១ជាមតិស្រប ឯមតិទី២ជាមតិផ្ទុយ។ យើងត្រូវចោទថា៖
- តើមតិទាំងពីរខាងលើ មួយណាត្រឹមត្រូវជាង?
- តើមតិទាំងពីរខាងលើ មួយណាខុស មួយណាត្រូវ?
៣.២. តួសេចក្តី
– ឃ្លាភ្ជាប់សេចក្តី
- ដើម្បីវិភាគវែកញែកនូវមតិរបស់ប្រធានខាងលើឱ្យបានត្រឹមត្រូវ និងសមហេតុផល ជាបឋមយើងគប្បីយល់ន័យនៃពាក្យ “….” ជាមុនសិន។
- ដើម្បីជាជំនួយដល់ការពិចារណា ថ្លឹងថ្លែងចំពោះបញ្ហាខាងលើឱ្យបានសមហេតុផល និងច្បាស់លាស់ ជាដំបូងយើងគប្បីយល់ន័យនៃពាក្យគន្លឹះរបស់ប្រធានមួយចំនួនសិន។
- មុននឹងពិភាក្សាវែកញែកពំនោលខាងលើឱ្យបានស៊ីជម្រៅ សម ហេតុផល និងទទួលយកបាន ជាបឋមយើងគប្បីយល់ន័យនៃពាក្យថា “….” និង “….” ជាមុនសិន។
– ពន្យល់ពាក្យពិបាក ឬពាក្យគន្លឹះ (ដូចប្រធានពន្យល់)
– ពន្យល់ន័យរបស់ប្រធាន (ដូចប្រធានពន្យល់)
* បកស្រាយ
+ មតិស្រប ៖ ពន្យល់បកស្រាយបង្ហាញគំនិតគាំទ្រដល់មតិរបស់ប្រធាន (ករណីប្រធានមានមតិតែមួយ)
- ពន្យល់គាំទ្រមតិទី១ (ករណីប្រធានមានមតិពីរ)
- លើកភស្តុតាង ឬឧទាហរណ៍មកបញ្ជាក់ឱ្យបានច្បាស់លាស់។
– សរុបមតិស្រប (គឺពិតជាអ៊ីចឹងមែន)
– សំណួរភ្ជាប់មតិស្របទៅមតិផ្ទុយ (តើ………..ពិតជាអ៊ីចឹងមែនឬ? តើ…….. ពិតមែនឬយ៉ាងណា?…..)
+ មតិផ្ទុយ ៖
+ លើកទស្សនៈពន្យល់ឱ្យល្អៀង ឬឱ្យផ្ទុយពីមតិស្រប (ករណីប្រធានមានមតិតែមួយ)
- និយាយគាំទ្រមតិទី២ (ករណីប្រធានមានមតិពីរ)
- លើកភស្តុតាង ឬឧទាហរណ៍មកបញ្ជាក់។
– សរុបមតិផ្ទុយ (គឺពិតជាអ៊ីចឹងមែន)
+ សំយោគមតិ ឬ មតិពិភាក្សា ៖
- សំយោគមតិគឺជាការផ្សំមតិគ្នា ឬបំពេញគ្នាទៅវិញទៅមករវាងមតិស្រប និងមតិផ្ទុយ។ (មតិស្រប និងមតិផ្ទុយបំពេញឱ្យគ្នាទៅវិញទៅមក)
- មតិពិភាក្សា គឺជាការថ្លឹងថ្លែងវិនិច្ឆ័យរវាងមតិស្រប និងមតិផ្ទុយ ដើម្បីប្រមើលមើលរកមតិដែលត្រឹមត្រូវ។
*** អ្នកតែងត្រូវពិចារណាដោយខ្លួនឯងថា តើប្រធាននោះជាសំយោគមតិ ឬជាមតិពិភាក្សា រួចវាយតម្លៃថា៖
+ បើជាសំយោគមតិ
– ប្រធានមានមតិមួយ ត្រូវខ្លះ ខុសខ្លះ
– ប្រធានមានមតិពីរ ត្រូវខ្លះ ខុសខ្លះដូចគ្នា
-
- មតិស្រប ឬមតិទី១ មានលក្ខណៈត្រឹមត្រូវម៉្យាង ព្រោះ….
- មតិផ្ទុយ ឬមតិទី២ មានលក្ខណៈត្រឹមត្រូវម៉្យាងដែរព្រោះ….
- ទោះបីជាមតិទាំងពីរមានលក្ខណៈត្រឹមត្រូវរៀងៗខ្លួនក៏ដោយ តែពុំទាន់ត្រឹមត្រូវពេញលេញដោយខ្លួនឯងឡើយ លុះត្រាតែ៖
-
-
- មតិទី១ + មតិទី២
- មតិទី១ + មតិទី២ + មតិបន្ថែម
-
+ បើជាមតិពិភាក្សា
– មតិមួយត្រូវ មតិមួយខុស
- បើមតិស្រប ឬមតិទី១ ខុស _ បើមតិផ្ទុយ ឬមតិទី២ ត្រូវ
- បើមតិស្រប ឬមតិទី១ ត្រូវ _ បើមតិផ្ទុយ ឬមតិទី២ ខុស
៣.៣. សេចក្តីបញ្ចប់
– វាយតម្លៃប្រធាន៖ មតិប្រធានត្រឹមត្រូវឬទេ? ត្រូវឬខុស?
- ជាយោបល់បញ្ចប់ យើងអាចវាយតម្លៃបានថា ទស្សនៈដែល បានលើកឡើងក្នុងប្រធានខាងលើនេះពិតជាត្រឹមត្រូវណាស់…
- ជាសន្និដ្ឋាន យើងអាចវាយតម្លៃបានថា ទស្សនៈដែលបានលើកឡើងក្នុងប្រធាន ខាងលើនេះមិនទាន់ត្រឹមត្រូវទេព្រោះជាទស្សនៈ ដែលមើលឃើញតែមួយជ្រុងនៃបញ្ហា…
- ដូចនេះ ទស្សនៈនៃប្រធានខាងលើមានលក្ខណៈត្រឹមត្រូវម្យ៉ាងដែរ តែមិនទាន់គ្រប់ជ្រុងជ្រោយទេ ត្រូវបន្ថែមទស្សនៈក្នុងមតិផ្ទុយទៀតទើបត្រឹមត្រូវ និងសមហេតុផលទៅតាម…
- ដូចនេះ ការលើកឡើងនៅក្នុងមតិទីមួយមិនត្រឹមត្រូវទេ ចំណែកឯការលើកឡើងក្នុងមតិទីពីរទើបត្រឹមត្រូវ ព្រោះថា…
- ជាយោបល់រួម យើងអាចវាយតម្លៃបានថា ទស្សនៈទីមួយពិតជាត្រឹមត្រូវណាស់ ចំណែកទស្សនៈទីពីរវិញមិនត្រឹមត្រូវទេ …
- ជាយោបល់បញ្ចប់ យើងអាចវាយតម្លៃបានថា ទស្សនៈទីមួយក៏សមហេតុផលម្យ៉ាង ចំណែកទស្សនៈទីពីរក៏សមហេតុផលម្យ៉ាង ប៉ុន្តែមិនទាន់គ្រប់ជ្រុងជ្រោយនៅឡើយទេ ព្រោះថា…។
– ទស្សនៈផ្ទាល់ខ្លួន៖ សំណូមពរ ឬមតិចូលរួមក្នុងការអភិវឌ្ឍ។ (មើល ប្រធានពន្យល់)
*** ចំណាំ
តែងសេចក្តីបែបពិភាក្សាចែកចេញជាពីរប្រភេទគឺ៖
– ប្រធានពិភាក្សាសុទ្ធ៖ ប្រធានមានមតិតែមួយ។
– ប្រធានពិភាក្សាប្រៀបធៀប៖ ប្រធានមានមតិពីរ។
៤. ទម្រង់តែងសេចក្តីបែបពិភាក្សា
ក. សេចក្តីផ្តើម
- លំនាំបញ្ហា និងចំណូលបញ្ហា (ចុះបន្ទាត់ម្តង)
- ចំណោទបញ្ហា (ចុះបន្ទាត់ម្តង)
ខ. តួសេចក្តី
- ឃ្លាភ្ជាប់សេចក្តី ពន្យល់ពាក្យគន្លឹះ និងពន្យល់ន័យប្រធាន (ចុះបន្ទាត់ម្តង)
- បកស្រាយមតិស្រប (ចុះបន្ទាត់ម្តង)
- សរុបមតិស្រប (ចុះបន្ទាត់ម្តង)
- សំណួរភ្ជាប់មតិផ្ទុយ (ចុះបន្ទាត់ម្តង)
- បកស្រាយមតិផ្ទុយ (ចុះបន្ទាត់ម្តង)
- សរុបមតិផ្ទុយ (ចុះបន្ទាត់ម្តង)
- សំយោគមតិ ឬមតិពិភាក្សា (ចុះបន្ទាត់ម្តង)
គ. សេចក្តីបញ្ចប់
- វាយតម្លៃប្រធាន និងទស្សនៈផ្ទាល់ខ្លួន (ចុះបន្ទាត់ម្តង)
ប្រធានអត្ថាធិប្បាយបែបប្រៀបធៀប
១. និយមន័យ
តែងសេចក្តីអត្ថាធិប្បាយបែបប្រៀបធៀប គឺជាប្រភេទតែងសេចក្តីមួយប្រភេទដែលតម្រូវឱ្យអ្នកតែងធ្វើការប្រៀបធៀប ថ្លឹងថ្លែង ស្វែងរកឱ្យឃើញលក្ខណៈដូចគ្នា និងលក្ខណៈខុសគ្នានៃកម្មវត្ថុរបស់ប្រធាន និងរកឱ្យឃើញថា តើកម្មវត្ថុណាមួយមានលក្ខណៈប្រសើរជាង។
២. គន្លឹះដើម្បីស្គាល់ប្រធាន
២.១. ពាក្យបង្គាប់
- ចូរប្រៀបធៀប។
- ចូររកលក្ខណៈខុសគ្នា និងលក្ខណៈដូចគ្នា។
- ចូររកលក្ខណៈរួម និងលក្ខណៈដោយឡែក។
២.២. ពាក្យចោទសួរ
- តើមតិទាំងពីរដូចគ្នា ឬខុសគ្នាត្រង់ណាខ្លះ?
- តើមតិទាំងពីរមានលក្ខណៈរួម ឬលក្ខណៈដោយឡែកយ៉ាងដូចម្តេច?
- តើមតិទាំងពីរមានលក្ខណៈដូចគ្នា ឬខុសគ្នាយ៉ាងណា?
៣. វិធីសាស្ត្រតែងប្រធានប្រៀបធៀប
៣.១. សេចក្តីផ្តើម
– លំនាំបញ្ហា៖ លើកយករឿងរ៉ាវនៅក្នុងកម្មវត្ថុប្រៀបធៀបមកបង្ហាញ។
– ចំណូលបញ្ហា៖ ដាក់បញ្ចូលបញ្ហារបស់ប្រធាន។
– ចំណោទបញ្ហា៖ ចោទសួរទៅលើប្រធាន ដោយផ្តោតសំខាន់ទៅរកកម្មវត្ថុក្នុងចំណូលបញ្ហា (ចោទសួរបែបប្រៀបធៀប)
- តើ……ទាំងពីរខាងលើនេះមានលក្ខណៈដូចគ្នា និងខុសគ្នាបែបណាខ្លះ? ហើយមួយណាប្រសើរជាង?
- តើ……ទាំងពីរខាងលើនេះមានលក្ខណៈខុសគ្នាដូចម្តេចខ្លះ?
៣.២. តួសេចក្តី
– ឃ្លាភ្ជាប់សេចក្តី
- ដើម្បីបកស្រាយប្រៀបធៀបនូវមតិរបស់ប្រធានខាងលើឱ្យបានក្បោះក្បាយ ជាបឋមយើងគប្បីយល់ន័យនៃពាក្យ “….” ជាមុនសិន។
- ដើម្បីជាជំនួយដល់ការដោះស្រាយ ប្រៀបធៀបបញ្ហាខាងលើឱ្យបានអស់សេចក្តី ជាដំបូងយើងគប្បីយល់ន័យនៃពាក្យគន្លឹះរបស់ប្រធានមួយចំនួនសិន។
- មុននឹងអត្ថាធិប្បាយប្រៀបធៀបកម្មវត្ថុខាងលើឱ្យបានច្បាស់លាស់ ជាបឋមយើងគប្បីយល់ន័យនៃពាក្យ “….” និង “….” ជាមុនសិន។
– ពន្យល់ពាក្យគន្លឹះ (បើប្រៀបធៀបតួអង្គមិនបាច់ពន្យល់ពាក្យទេ តែបើប្រៀបធៀបបញ្ហា ពន្យល់ពាក្យជាការចាំបាច់)
– ពន្យល់ន័យប្រធាន (ដូចប្រធានពន្យល់)
*** បកស្រាយ
- ពន្យល់បកស្រាយលក្ខណៈដូចគ្នា ឬលក្ខណៈរួម
- ពន្យល់បកស្រាយលក្ខណៈខុសគ្នា ឬលក្ខណៈដោយឡែក
- សន្និដ្ឋានរួមរវាងលក្ខណៈទាំងពីរ
៣.៣. សេចក្តីបញ្ចប់
- វាយតម្លៃប្រធាន (ឬកម្មវត្ថុប្រៀបធៀប)
- មតិចូលរួម (ដូចប្រធានពន្យល់)
៤. ទម្រង់តែងសេចក្តីបែបប្រៀបធៀប
ក. សេចក្តីផ្តើម
- លំនាំបញ្ហា និងចំណូលបញ្ហា (ចុះបន្ទាត់ម្តង)
- ចំណោទបញ្ហា (ចុះបន្ទាត់ម្តង)
ខ. តួសេចក្តី
- ឃ្លាភ្ជាប់សេចក្តី ពន្យល់ពាក្យគន្លឹះ និងពន្យល់ន័យប្រធាន (ចុះបន្ទាត់ម្តង)
- បកស្រាយលក្ខណៈដូច (ចុះបន្ទាត់ម្តង)
- បកស្រាយលក្ខណៈផ្ទុយ (ចុះបន្ទាត់ម្តង)
- សរុបសេចក្តី (ចុះបន្ទាត់ម្តង)
គ. សេចក្តីបញ្ចប់
- វាយតម្លៃប្រធាន និងទស្សនៈផ្ទាល់ខ្លួន (ចុះបន្ទាត់ម្តង)
